گیاه پنج انگشت، درختچه‌ای چند ساله و زیبا به ارتفاع دو متر و گاهی بلندتر است. برگ‌های این گیاه زود آفت و پنجه‌ای است که از پنج تا هفت برگچه‌ی باریک و نوک تیز منشعب شده از یک نقطه تشکیل می‌شود. سطح تحتانی برگچه‌ها پوشیده از کرک بوده و کدر به نظر می‌رسند، درحالی‌که سطح رویی برگچه‌ها سبز تیره است. گل‌های آن به شکل گل آذین سنبله به رنگ آبی مایل به بنفش و بسیار زیبا هستند. میوه‌های گیاه شبیه به فلفل سیاه هستند. نام عربی گیاه پنج انگشت، «شجره ابراهیم» است. از تمام قسمت‌های گیاه به‌خصوص میوه و برگ، بویی شبیه فلفل استشمام می‌شود. چوب ساقه‌ی این گیاه نیز سخت و محکم بوده و رنگ قهوه‌ای روشن دارد.
پنج انگشت بومی نواحی مرکزی آسیا بوده ولی به علت استفاده‌ی زیاد، به نواحی دیگر از جمله مناطقی از مدیترانه و جنوب اروپا راه یافته است و در ایران به عنوان گیاه زینتی کاشته می‌شود. محل رویش گیاه در ایران عبارتند از نواحی مختلف البرز، تهران، کرج، خراسان، خرمشهر، کازرون، برخی نقاط جنوبی نزدیک به خلیج فارس، بندرعباس و قم.
ترکیبات گیاه
عصاره‌ی این گیاه شامل فلاوونوییدهای مختلف، ایریدویید گلوکوزید‌ها، ترکیبات فیتو استروییدی و میوه و اندام هوایی گیاه حاوی اسانس است.
خواص درمانی
گیاه پنج انگشت اثرات درمانی زیادی برای رحم دارد و با تاثیرگذاری بر محور مرکزی ترشح هورمون در بدن یعنی هیپوتالاموس- هیپوفیز، با افزایش LH و کاهش FSH در درمان اختلات زنانه موثر است.
جلوگیری از اختلالات سینه‌ها
این گیاه با تاثیرگذاری بر سیستم بدن، از درد سینه‌ها، ورم و درد بدن در دوران قاعدگی می‌کاهد. هم‌چنین باعث افزایش ترشح شیر از سینه‌ها شده و منجر به افزایش سایز آن‌ها می‌شود.
تنظیم قاعدگی
مصرف گیاه پنج انگشت قاعدگی را تنظیم می‌کند. درواقع با افزایش ترشح پروژسترون نسبت به استروژن باعث بهبود عملکرد تخمدان می‌شود و اختلالات دوران قاعدگی را کاهش می‌دهد.
پیشگیری از قاعدگی دردناک
خانم‌های بسیاری دچار قاعدگی دردناکی هستند و از این مشکل رنج می‌برند. این گیاه با تنظیم هورمون‌های زنانه از بروز قاعدگی دردناک پیشگیری می‌کند.
قطع غیرطبیعی خونریزی
مصرف درست این گیاه زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی باعث درمان قطع شدن غیرطبیعی قاعدگی و افزایش یا کاهش میزان خونریزی و اختلال دوران قاعدگی می‌شود.
درمان نارسایی‌های تخمدان
یکی دیگر از اختلالات زنانه ناباروری تخمدان است. در مواردی که تخمدان قادر به تخمک‌گذاری نیست، گیاه پنج انگشت با اصلاح نسبت پروژسترون به استروژن باعث افزایش عملکرد تخمدان و بهبود تخمک‌گذاری می‌شود.
کاهش علایم یائسگی
این گیاه با بهبود ترشحات هورمونی از میزان عوارض زمان یائسگی کم می‌کند و گرگرفتگی بدن را که از عوارض یائسگی است از بین می‌برد.
مهار فیبروم رحم
فیبروم رحم از مشکلات شایع خانم‌هاست که گاهی درمان آن به عمل جراحی نیاز دارد. با مصرف گیاه پنج انگشت می‌توانید از رشد فیبروم در جدار رحم جلوگیری کنید.
تنظیم ترشح پرولاکتین
این گیاه در افزایش ترشح پرولاکتین با اتصال مستقیم روی گیرنده‌های دوپامینی، منجر به کاهش ترشح پرولاکتین می‌شود.
– پنج انگشت گیاهی قابض است و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند.
– افرادی که دچار بواسیر یا شقاق هستند، می‌توانند در جوشاند‌ه‌ی این گیاه بنشینند تا بیماری درمان شود.
– برگ این گیاه باعث کاهش نیروی جنسی می‌شود. در قدیم پارسایان در فصل بهار، این گیاه را زیر خود فرش می‌کردند تا شهوت بر آن‌ها غلبه نکند.
– ضماد میوه و برگ آن، ادرار را افزایش می‌دهد.
– این گیاه سر درد را درمان می‌کند.
– جوش‌های صورت را درمان می‌کند.
– کیست‌های رحم و تخمدان را از بین می‌برد.
– چاقی‌های هورمونی را درمان می‌کند.
– ضدیبوست است.
– برگ‌های این گیاه ورم‌های رحمی را بهبود می‌بخشد و عفونت را پاک می‌کند.
– آرام بخش است.
میزان و طریقه‌ی مصرف
از عصاره‌ی میوه‌های پنج انگشت، محصولات مختلفی به صورت قطره، قرص و کپسول تهیه شده که کارآیی قطره‌های آن بهتر از انواع دیگر است. مقدار مصرف معمولی قطره‌های آن ۴۰ قطره و یک بار در روز است که می‌توان در صورت نیاز از مقدار بیشتری استفاده کرد.
موارد احتیاط
– در کسانی که سابقه‌ی حساسیت پوستی دارند احتمال بروز ضایعات پوستی بیشتر است.
– در مواردی که بعد از زایمان مصرف شود، زمان شروع اولین قاعدگی را جلو می‌اندازد.
– در صورت ایجاد حساسیت نسبت به دارو، مصرف آن را متوقف کنید.
عوارض جانبی
– معمولا عوارض جانبی این گیاه و فرآورده‌های آن ضعیف است اما خارش بدن، راش‌های پوستی، تهوع و اسهال به میزان یک تا دو درصد در خانم‌ها دیده می‌شود.
– مصرف آن در دوران بارداری ممنوع است.
– نباید همراه با داروهای پروژسترونی و قرص‌های ضدبارداری مصرف شود. هالوپریدول ممکن است اثرات پنج انگشت را تضعیف یا مهار کند.
– عصاره‌ی گیاه پنج انگشت ممکن است موجب تشدید دیسمنوره اسپاسمودیک که مربوط به “pms” نباشد، شود.
مصرف آن هم‌زمان با مصرف هورمون‌های شیمیایی توصیه نمی‌شود.
مصرف در دوران شیردهی
مصرف آن در دوران شیردهی بدون اشکال است و باعث ازدیاد شیر زنان شیرده می‌شود.
توجه:
– با توجه به مقدار متفاوت مواد موثر در میوه در نواحی مختلف دنیا، بهتر است از فرآورده‌های صنعتی استاندارد به ویژه قطره استفاده شود.
– قطره دارای مزه‌ی مطلوب نیست و در موقع مصرف حتما باید با آب، آب میوه یا مایعات دیگر (درحد یک چهارم استکان) رقیق شود. مزه‌ی نامطلوب قطره نشانه‌ی ۱۰۰درصد طبیعی بودن آن است.
– گرچه جذب قطره با معده‌ی خالی بهتر است، ولی در اکثر مواقع به علت تحریک معده باعث دل آشوب می‌شود؛ بنابراین آن را همراه با صبحانه، نهار یا شام میل کنید.
– میزان مصرف دارو تجربی است و پس از مدتی مصرف می‌توان، آن را کاهش یا افزایش داد.
– دارو دیراثر بوده و اکثرا در ماه اول بی‌تاثیر است و اثربخشی کامل آن دو تا سه ماه به طول می‌انجامد.
– فرآورده‌های پنج انگشت را می‌توان از سن شروع قاعدگی تا بعد از دوران یائسگی مصرف کرد.
– حساسیت نسبت به این دارو که بسیار محدود است معمولا در هفته‌ی اول ظاهر می‌شود.
